(85) 2. อมตารมฺมณกถา

[549] อมตารมฺมณํ สํโยชนนฺติ? อามนฺตาฯ อมตํ สํโยชนิยํ คนฺถนิยํ โอฆนิยํ โยคนิยํ นีวรณิยํ ปรามฏฺฐํ อุปาทานิยํ สํกิเลสิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อมตํ อสํโยชนิยํ อคนฺถนิยํ…เป.… อสํกิเลสิยนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อมตํ อสํโยชนิยํ…เป.… อสํกิเลสิยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อมตารมฺมณํ สํโยชน’’นฺติฯ

อมตํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ อมตํ ราคฏฺฐานิยํ รชนิยํ กมนิยํ มทนิยํ พนฺธนิยํ มุจฺฉนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อมตํ น ราคฏฺฐานิยํ น รชนิยํ น กมนิยํ น มทนิยํ น พนฺธนิยํ น มุจฺฉนิยนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อมตํ น ราคฏฺฐานิยํ น รชนิยํ น กมนิยํ น มทนิยํ น พนฺธนิยํ น มุจฺฉนิยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อมตํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชตี’’ติฯ

อมตํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ อมตํ โทสฏฺฐานิยํ โกปฏฺฐานิยํ ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อมตํ น โทสฏฺฐานิยํ น โกปฏฺฐานิยํ น ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อมตํ น โทสฏฺฐานิยํ น โกปฏฺฐานิยํ น ปฏิฆฏฺฐานิยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อมตํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชตี’’ติฯ

อมตํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ อมตํ โมหฏฺฐานิยํ อญฺญาณกรณํ อจกฺขุกรณํ ปญฺญานิโรธิยํ วิฆาตปกฺขิยํ อนิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อมตํ น โมหฏฺฐานิยํ น อญฺญาณกรณํ น อจกฺขุกรณํ ปญฺญาพุทฺธิยํ อวิฆาตปกฺขิยํ นิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อมตํ น โมหฏฺฐานิยํ น อญฺญาณกรณํ…เป.… นิพฺพานสํวตฺตนิยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อมตํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชตี’’ติฯ

[550] รูปํ อารพฺภ สํโยชนา อุปฺปชฺชนฺติ, รูปํ สํโยชนิยํ คนฺถนิยํ…เป.… สํกิเลสิยนฺติ? อามนฺตา ฯ อมตํ อารพฺภ สํโยชนา อุปฺปชฺชนฺติ, อมตํ สํโยชนิยํ…เป.… สํกิเลสิยนฺติ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชติ, รูปํ ราคฏฺฐานิยํ รชนิยํ กมนิยํ มทนิยํ พนฺธนิยํ มุจฺฉนิยนฺติ? อามนฺตาฯ อมตํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชติ, อมตํ ราคฏฺฐานิยํ…เป.… มุจฺฉนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชติ, รูปํ โทสฏฺฐานิยํ โกปฏฺฐานิยํ ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? อามนฺตาฯ อมตํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชติ, อมตํ โทสฏฺฐานิยํ โกปฏฺฐานิยํ ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชติ, รูปํ โมหฏฺฐานิยํ อญฺญาณกรณํ…เป.… อนิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? อามนฺตาฯ อมตํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชติ, อมตํ โมหฏฺฐานิยํ อญฺญาณกรณํ…เป.… อนิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อมตํ อารพฺภ สํโยชนา อุปฺปชฺชนฺติ, อมตํ อสํโยชนิยํ อคนฺถนิยํ อโนฆนิยํ อโยคนิยํ อนีวรณิยํ อปรามฏฺฐํ อนุปาทานิยํ อสํกิเลสิยนฺติ? อามนฺตาฯ รูปํ อารพฺภ สํโยชนา อุปฺปชฺชนฺติ, รูปํ อสํโยชนิยํ อคนฺถนิยํ…เป.… อสํกิเลสิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อมตํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชติ, อมตํ น ราคฏฺฐานิยํ น รชนิยํ น กมนิยํ น มทนิยํ น พนฺธนิยํ น มุจฺฉนิยนฺติ? อามนฺตา ฯ รูปํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชติ, รูปํ น ราคฏฺฐานิยํ…เป.… น มุจฺฉนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อมตํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชติ, อมตํ น โทสฏฺฐานิยํ น โกปฏฺฐานิยํ น ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? อามนฺตาฯ รูปํ อารพฺภ โทโส อุปฺปชฺชติ, รูปํ น โทสฏฺฐานิยํ น โกปฏฺฐานิยํ น ปฏิฆฏฺฐานิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อมตํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชติ, อมตํ น โมหฏฺฐานิยํ น อญฺญาณกรณํ…เป.… นิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? อามนฺตาฯ รูปํ อารพฺภ โมโห อุปฺปชฺชติ, รูปํ น โมหฏฺฐานิยํ น อญฺญาณกรณํ…เป.… นิพฺพานสํวตฺตนิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[551] น วตฺตพฺพํ – ‘‘อมตารมฺมณํ สํโยชน’’นฺติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘นิพฺพานํ นิพฺพานโต สญฺชานาติ, นิพฺพานํ นิพฺพานโต สญฺชานิตฺวา นิพฺพานํ มญฺญติ, นิพฺพานสฺมิํ มญฺญติ, นิพฺพานโต มญฺญติ, นิพฺพานํ เมติ มญฺญติ, นิพฺพานํ อภินนฺทตี’’ติ [ม. นิ. 1.6]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อมตารมฺมณํ สํโยชนนฺติฯ

อมตารมฺมณกถา นิฏฺฐิตาฯ

9. นวมวคฺโค